Σύμμαχος των πελαργών η ΔΕΗ

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗΣ ΦΘΑΡΜΕΝΩΝ ΦΩΛΙΩΝ

Από τις 15 Μαρτίου οι πελαργοί άρχισαν να καταφθάνουν στον Εβρο, όμως οι φωλιές τους είναι κατεστραμμένες από τον δύσκολο χειμώνα που πέρασε. Η ΔΕΗ ξεκίνησε να τοποθετεί νέες φωλιές στους στύλους ηλεκτροδότησης, που θα είναι πιο ανθεκτικές σε ακραίες καιρικές συνθήκες

Δυσάρεστες εκπλήξεις έκρυβε η φετινή «επιστροφή στο σπίτι» για πολλά από τα περίπου 2.500 - 3.000 ζευγάρια πελαργών που ζουν την άνοιξη και το καλοκαίρι στην Ελλάδα.

Από τις 15 Μαρτίου τα πουλιά άρχισαν να καταφθάνουν κατά κύματα από τον Εβρο, αλλά πολλά απ' αυτά βρήκαν τις φωλιές τους βαριά πληγωμένες από τον δύσκολο χειμώνα που προηγήθηκε. Αλλες έχουν φθαρεί, άλλες γέρνουν, κάποιες κρέμονται κυριολεκτικά, έτοιμες να πέσουν από τον στύλο ηλεκτροδότησης.

Οι αρσενικοί πελαργοί ξεκίνησαν το έργο της επισκευής και σε αυτό το έργο έχουν ως σύμμαχο τη ΔΕΗ, η οποία έβαλε και φέτος σε εφαρμογή πρόγραμμα συντήρησης κι αποκατάστασης φθαρμένων φωλιών αλλά και τοποθέτησης νέων σε στύλους ηλεκτροδότησης.

Συνήθως στη φωλιά φτάνει πρώτος ο αρσενικός πελαργός, ο οποίος εγκαθίσταται, την «επισκευάζει» και περιμένει το ταίρι του για να ζευγαρώσει, ενώ κάποιες φορές το ζευγάρι φτάνει μαζί

Το πρόγραμμα έχει ευρεία εφαρμογή στην περιοχή της Θράκης, με πρωτοβουλία των κατά τόπους διευθύνσεων της ΔΕΗ, και έχει διττό στόχο, όπως ανέφερε στο «Εθνος» ο διευθυντής της επιχείρησης στον Νομό Ξάνθης, Βασίλης Σαρρής: «Από τη μία βοηθάμε τα πουλιά να εγκατασταθούν και από την άλλη προστατεύουμε το δίκτυο και κατ' επέκταση τους πελάτες μας από πιθανές βλάβες».

Στο φετινό πρόγραμμα, το οποίο πραγματοποιείται με τη συνδρομή και τις συμβουλές τοπικών μελών της Ορνιθολογικής Εταιρείας και του Κέντρου Πληροφόρησης της Λίμνης Βιστωνίδας, περιλαμβάνονται η συντήρηση, η επισκευή και η αντικατάσταση δεκάδων φωλιών στην ευρύτερη περιοχή.

«Οι πελαργοί δένονται με τις φωλιές τους και κάθε φορά που επιστρέφουν, ψάχνουν να βρουν τις συγκεκριμένες που άφησαν την περασμένη χρονιά», επισημαίνει η Εύα Στετς, μέλος της Ορνιθολογικής Εταιρείας στην Ξάνθη, η οποία επί σειρά ετών παρακολουθεί τους πληθυσμούς των μεταναστευτικών πουλιών, καταγράφει τις συνήθειές τους και συμμετέχει σε προγράμματα για την προστασία τους.

Οπως τονίζει πολλές φορές γίνονται σκληρές μάχες μεταξύ δύο πελαργών που διεκδικούν την ίδια φωλιά και συχνά αυτές λήγουν μόνο όταν ξεψυχήσει ο πιο αδύναμος από τους μονομάχους.

Συνήθως φτάνει πρώτος ο αρσενικός, ο οποίος εγκαθίσταται στη φωλιά, την «επισκευάζει» και περιμένει το ταίρι του για να ζευγαρώσει, ενώ κάποιες φορές το ζευγάρι φτάνει μαζί. Η εγκατάσταση σε μια φθαρμένη φωλιά, λέει η ίδια, είναι σε κάθε περίπτωση προτιμότερη από την κατασκευή νέας αλλά και πιο επικίνδυνη για τα προστατευόμενα πουλιά, τα οποία πολλές φορές χτυπιούνται από ρεύμα υψηλής τάσης και βρίσκουν τον θάνατο.

Οι τεχνητές φωλιές που τοποθετεί σταδιακά η ΔΕΗ είναι πιο ανθεκτικές σε ακραίες καιρικές συνθήκες. «Αποτελούνται από μια κυκλική βάση πολυουρεθάνης και ένα μεταλλικό πλέγμα περιμετρικά, ύψους 25-30 εκατοστών. Πάνω σε αυτά οι πελαργοί χτίζουν τοποθετώντας τα κλαδιά», είπε ο κ. Σαρρής.

ΠΑΡΚΟ ΠΕΛΑΡΓΩΝ: Δημιουργήθηκε πριν από δύο χρόνια

Αντίστοιχα προγράμματα εφαρμόζονται σε ολόκληρη τη Θράκη, ενώ στον Εβρο έχει δημιουργηθεί τα τελευταία δύο χρόνια ένα πρότυπο «πάρκο πελαργών», με ευθύνη και έξοδα της ΔΕΗ. Αυτό βρίσκεται σε παρέβριο λιβάδι στο Πραγγί του Διδυμοτείχου και αποτελείται από 20 - 25 «ορφανούς» στύλους (χωρίς καλώδια ηλεκτροδότησης), οι οποίοι φέρουν τεχνητές φωλιές στις κορυφές τους και τοποθετήθηκαν μόνο για να φιλοξενήσουν πελαργούς.

«Ο Εβρος είναι σημείο εισόδου των πουλιών και τέτοιου είδους παρεμβάσεις έχουν στόχο να υποστηρίξουν την παρουσία τους εδώ. Εκτός από το πάρκο του Πραγγίου, κάνουμε συχνά παρεμβάσεις στους Πόρους, στη Γεμιστή και σε άλλες περιοχές», είπε στο «Εθνος» ο προϊστάμενος Τεχνικών Υπηρεσιών της ΔΕΗ Αλεξανδρούπολης, Ιωάννης Βαβίας.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΙΓΝΑΤΙΑΔΗΣ, Εφημερίδα  ΕΘΝΟΣ

Ξύπνησαν ο Μίσα, η Βέσνα και η Μπάρμπαρα στο καταφύγιο

ΧΕΙΜΕΡΙΑ ΝΑΡΚΗ ΤΕΛΟΣ: Το ξύπνημα των αρκούδων σηματοδοτεί την άφιξη της άνοιξης

Το καταφύγιο της Αρκούδας στο Νυμφαίο Φλώρινας άνοιξε τις πύλες του για τους επισκέπτες από το περασμένο Σάββατο

Ο Μίσα, η Βέσνα και η Μπάρμπαρα ξύπνησαν πρώτοι από τον χειμέριο ύπνο και ήδη απολαμβάνουν τη φύση στο ηλιόλουστο αλλά ακόμη χιονισμένο Νυμφαίο της Φλώρινας.

Οι τρεις αδελφές αρκούδες από τη Σερβία είναι μαθημένες από σκληραγωγία και κακουχίες, αφού γεννήθηκαν και πέρασαν τα πρώτα τους χρόνια στον ζωολογικό κήπο του Βελιγραδίου, από όπου μεταφέρθηκαν στο Καταφύγιο της Αρκούδας, εν μέσω των νατοϊκών βομβαρδισμών στη σερβική πρωτεύουσα.

Ο Γιωργάκης και η Ειρήνη για μία ακόμη χρονιά μοιράστηκαν τη φωλιά τους και ξύπνησαν μαζί, αλλά ακόμη δεν είναι ιδιαίτερα κινητικοί. Αντίθετα ο Κυριάκος ξύπνησε και ύστερα από λίγες ώρες παιχνιδιού έκανε το πρώτο του μπάνιο στην ειδικά διαμορφωμένη λίμνη του καταφυγίου.

Ο υπέργηρος Ανδρέας, που στα 47 του χρόνια είναι ο παγκοσμίως γηραιότερος αρκούδος σε καταφύγιο, κοιμάται ακόμη, όπως και ο Γιώργος, ο μαύρος αρκούδος ή «Αμερικάνος». Οπως κάθε χρόνο, είναι οι πρώτοι που αποσύρονται στις φωλιές τους και οι τελευταίοι που ξυπνάνε.

Επίσης, παραμένουν στις φωλιές τους ο Μήτσος, ο Duke και η Τασούλα, με την τελευταία να κοιμάται σε φυσική φωλιά που φέτος έσκαψε μόνη της. Τα «ξυπνητούρια» των πρώην αιχμάλωτων αρκούδων του καταφυγίου σημαίνουν και επίσημα την άφιξη της άνοιξης, αφού με το αλάθητο ένστικτο των προστατευόμενων θηλαστικών γνωρίζουμε ότι δεν πρόκειται να δούμε κακοκαιρίες για μακρύ χρονικό διάστημα.

Προς το παρόν, οι αρκούδες απολαμβάνουν το τοπίο, αν και το χιόνι δυσκολεύει τις κινήσεις τους. Ακόμη δεν έχουν διάθεση για φαγητό, κάτι που είναι φυσιολογικό, και μπορεί να κάνουν μέχρι και δύο εβδομάδες να αναζητήσουν τροφή.

Από το περασμένο Σάββατο, το καταφύγιο άνοιξε για τους επισκέπτες του Περιβαλλοντικού Πάρκου.

Καλαμάρι-γίγας στο Αιγαίο

ΜΕ ΜΗΚΟΣ 1,63 Μ.

Δύο τεράστια καλαμάρια μήκους μεγαλύτερου του 1,5 μέτρου εντοπίστηκαν κοντά στους Λειψούς και στη Σάμο. Το είδος τους απαντάται συνήθως στον Ειρηνικό Ωκεανό και σπάνια στη Μεσόγειο

Συνεργάτες του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» κρατούν το σπάνιο καλαμάρι μήκους 1,63 μ. και βάρους 9 κιλών, που εντοπίστηκε στη Σάμο

Ενα μοναδικό φαινόμενο, ενδεικτικό του πλούτου των ελληνικών θαλασσών, κατεγράφη πριν από λίγες ημέρες στο Αιγαίο: δύο τεράστια καλαμάρια, μήκους μεγαλύτερου του 1.50 μέτρου εντοπίστηκαν κοντά στους Λειψούς και στη Σάμο.

Τα καλαμάρια ανήκουν στο σπάνιο είδος Ommastrephes bartramii, το οποίο συναντάται συνήθως στον Ειρηνικό Ωκεανό και σπανίως στη Μεσόγειο. Η επιστημονική κοινότητα θεωρεί ότι υφίσταται πιθανή εξάπλωση του είδους στο Αιγαίο, γεγονός που ανοίγει νέα μονοπάτια έρευνας σε αχαρτογράφητες περιοχές των νερών του.

Το πρώτο καλαμάρι ανασύρθηκε στις 7 Μαρτίου, μπλεγμένο σε δίχτυα ψαρά, ο οποίος ειδοποίησε το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος» για το συμβάν. Το καλαμάρι είχε φαγωθεί στο μεγαλύτερό του τμήμα από σμέρνα, όμως τα ακέραια πλοκάμια του ήταν αρκετά για να αναγνωριστεί το είδος, στο οποίο ανήκει.

Την επόμενη ημέρα στη Σάμο, ξεβράστηκε στην παραλία Κοκκάρι ένα δεύτερο καλαμάρι, γεμάτο αβγά, μήκους 1.63 μ. και βάρους 9 κιλών. Οι αριθμοί είναι εντυπωσιακοί, ενώ σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΕΛΚΕΘΕ και του «Αρχιπελάγους» πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα του είδους που έχει καταγραφεί ποτέ.

Οπως εξηγεί η κ. Μήλιου, υδροβιολόγος και συντονίστρια των επιστημονικών ερευνών του «Αρχιπελάγους», το Αιγαίο αποτελεί ένα σπάνιο οικοσύστημα μοναδικής περιβαλλοντικής σημασίας, το οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα. «Είναι πιθανό να υπάρχει μεγάλη εξάπλωση των εντυπωσιακών καλαμαριών στα νερά του», λέει.

Οι θάλασσές μας είναι κατά μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητες. Ειδικά σε μεγάλα βάθη, σε βραχώδεις περιοχές, σε θαλάσσια φαράγγια είναι πάρα πολλά αυτά που δεν γνωρίζουμε, συνεχίζει η κ. Μήλιου.

«Εμείς προσπαθούμε να ενεργοποιήσουμε τις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες έρχονται σε επαφή με τη θάλασσα ώστε να μπορούν αυτό που βλέπουν και που άλλοτε θα το έκοβαν για να το κάνουν δόλωμα, να το φέρνουν σε κάποιον εθελοντικό φορέα.

Με τον τρόπο αυτό εμπλουτίζουμε τις εμπειρίες μας για είδη που δεν γνωρίζουμε καλά. Πιστεύουμε άλλωστε πως είναι πολύ σημαντικό να ανακαλύψουμε και να καταγράψουμε τον πλούτο των ελληνικών θαλασσών προτού καταστραφεί και χαθεί χωρίς να τον έχουμε γνωρίσει».

Ommastrephes bartramil: Πρώτη εμφάνιση στη Μεσόγειο το 1976

Ενα σπάνιο είδος που ζει σε περίπου 200-250 μέτρα βάθος είναι το καλαμάρι Ommastrephes bartramii. Η πρώτη αναφορά για την παρουσία του στη Μεσόγειο έγινε το 1976, ενώ συχνότερες είναι οι αναφορές από το 2007 και μετά.

Τα μεγάλα βάθη στα οποία συχνάζει καθιστούν πολύ δύσκολη τη μελέτη σχετικά με τη φυσιολογία του συγκεκριμένου είδους, όμως είναι γνωστά στους επιστήμονες τα βασικά χαρακτηριστικά του. Εχει μεγάλα μάτια, δέκα πόδια και δύο πλοκάμια, μέσω των οποίων τρέφεται. Εχει έναν παχύ, μυϊκό μανδύα, κοντά πλοκάμια και χρώμα μοβ με ασημένιες ή χρυσές αποχρώσεις στο κάτω μέρος του.

Ο κύκλος ζωής του διαρκεί περίπου έναν χρόνο.

Κατερίνα Ροββά, Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ

Το κύμα έβγαλε νεκρή φώκαινα σε παραλία της Ξάνθης

Μοιάζει με δελφίνι και είναι φιλικό προς τον άνθρωπο

Η φώκαινα που εκβράστηκε στα Αβδηρα της Ξάνθης

Νεκρή εκβράστηκε νεαρή φώκαινα σε παραλία στα Αβδηρα Ξάνθης. Το σπάνιο είδος κητώδους, που μοιάζει με δελφίνι, είναι εντελώς ακίνδυνο και μάλλον φιλικό προς τον άνθρωπο, έφερε διαμπερές τραύμα από αιχμηρό αντικείμενο, που ήταν θανατηφόρο.

Τη νεαρή φώκαινα, μήκους 80 εκατοστών, εντόπισαν στην παραλία του Αϊ-Γιάννη Αβδήρων δύο χειμερινοί κολυμβητές, αλλά δεν ενημέρωσαν τον Φορέα Διαχείρισης Δέλτα Νέστου Βιστωνίδας-Ισμαρίδας.

«Εμείς δεν είδαμε το νεκρό άτομο, δεν μπορέσαμε να κάνουμε νεκροψία και δεν έχουμε συγκεκριμένα στοιχεία για τον θάνατό του, παρά μόνο μία φωτογραφία», είπε στο «Εθνος» ο πρόεδρος του Φορέα, βιολόγος, Μάνος Κουτράκης.

Το είδος αυτό συναντάται στην περιοχή της Μεσογείου μόνο στη Μαύρη Θάλασσα και στο Βόρειο Αιγαίο έως τον Στρυμονικό Κόλπο. Η φώκαινα μοιάζει με δελφίνι, όμως έχει κοντό ρύγχος και είναι μαύρο στη ράχη, γκρι στα πλευρά και λευκό στην κοιλιά, ενώ το πτερύγιό της είναι τριγωνικό. Είναι ένα από τα μικρότερα κητώδη, με μήκος που φτάνει έως το 1.30 μέτρο και βάρος έως τα 50 κιλά.

«Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα αν οι φώκαινες που βρίσκονται στο Βόρειο Αιγαίο ανήκουν στον πληθυσμό της Μαύρης Θάλασσας και μετακινούνται κάποιες φορές στην περιοχή ή αν αποτελούν ξεχωριστό πληθυσμό», μας είπε ο κ. Κουτράκης.

Η φώκαινα είναι ένα... ντροπαλό κητώδες, που απαντάται όλο και πιο σπάνια στη Μεσόγειο. Τo επιστημονικό της όνομα είναι Phocoena phocoena και προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «φώκαινα» που χρησιμοποίησε ο Αριστοτέλης για να την περιγράψει. «...Ομοίως δε το δελφίνι και η φώκαινα και γαρ εστιν δελφίνι μικρώ, γίγνεται δ΄εν τω Πόντω. Διαφέρει δε φώκαινα δελφίνος έστι γαρ το μέγεθος έλαττον, ευρύτερον δ΄εκ του νώτου και το χρώμα έχει κυανούν...». Οι φώκαινες ζουν μέχρι 24 χρόνια και καταδύονται σε βάθος μέχρι 41 μέτρα. Ζουν σε ομάδες των δύο έως δέκα ατόμων, ωστόσο κυνηγούν αυτόνομα, ενώ δεν πλησιάζουν τα καΐκια και δεν χαλούν τα δίχτυα των ψαράδων για να αρπάξουν τα ψάρια, όπως συμβαίνει με κάποια είδη δελφινιών.

Δεν αποκλείεται η νεαρή φώκαινα να πλησίασε σε κάποιο καΐκι ή να βρέθηκε τυχαία στη ρότα του και οι ψαράδες φοβήθηκαν ότι τους προσέγγιζε για να καταστρέψει τα δίχτυα τους, έτσι τη χτύπησαν με αιχμηρό αντικείμενο και την τραυμάτισαν θανάσιμα.

Μ. ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ, Εφημερίδα  ΕΘΝΟΣ

Ειδικός ο χαρακτήρας της ελληνικής συμμετοχής στην Ωρα της Γης φέτος

Της ΛΙΝΑΣ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ, Δημοσιεύθηκε Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Είναι η σκιά. Το μέλι και η εκδρομή. Η υπερηφάνεια, το λάδι, η πατάτα. Ο κατάλογος με τα πράγματα -τα αγαθά, αλλά και τις αξίες- που μας προσφέρει η ελληνική φύση είναι μακρύς. Δεν θα άξιζε να τα υπερασπιστούμε;

Η ιδέα ανήκει στο ελληνικό γραφείο της WWF που αποφάσισε φέτος να δώσει ειδικό χαρακτήρα στην ελληνική συμμετοχή στην «Ωρα της Γης» που θα σημάνει για τέταρτη συνεχή χρονιά το Σάββατο 31 Μαρτίου σε όλο τον πλανήτη. Μολονότι στην Ελλάδα που μαστίζεται από την κρίση η προστασία του περιβάλλοντος έχει περάσει σε δεύτερη μοίρα, η οργάνωση υποστηρίζει πως είναι η κατάλληλη ώρα για να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο. «Η ελληνική φύση με τις αμέτρητες εναλλαγές της μας δίνει ανάσα και στήριγμα. Δεν είναι μόνο τα ζώα και τα φυτά, είναι η ιστορία, η πολιτιστική μας κληρονομιά, τα τοπικά προϊόντα. Σε μια εποχή που οι ανάγκες επαναπροσδιορίζονται, πολλοί μπορεί να θεωρήσουν την προστασία του περιβάλλοντος «πολυτέλεια».

Εμείς είμαστε από την απέναντι πλευρά. Η προστασία του περιβάλλοντος δεν είναι πολυτέλεια, είναι ανάγκη», αναφέρουν. «Σε μια εποχή βαθιάς κρίσης, πού πρέπει να οχυρωθούμε; Πού πρέπει να ψάξουμε για το πολύτιμο αντίδοτο στην απαισιοδοξία; Για εμάς αυτός ο τόπος είναι το μοναδικό φυσικό περιβάλλον της Ελλάδας» τονίζουν, καλώντας σε μαζική συμμετοχή στη φετινή «Ωρα της Γης». Ειδικά φέτος, μπορούμε να συμβάλουμε στον σκοπό καταγράφοντας ένα προς ένα τα αγαθά και τις αξίες που μας προσφέρει η ελληνική φύση και θέλουμε να προστατεύσουμε. Επισκεπτόμαστε τη σελίδα του WWF Ελλάς στο facebook και στέλνουμε το δικό μας μήνυμα αρχίζοντας με τη φράση «Μπορούμε να σώσουμε...». Μοιραζόμαστε το μήνυμά μας με τους φίλους μας στο facebook και στη δουλειά. Εάν το επιθυμούμε, τοποθετούμε web banner στο blog ή στο site μας (το κατεβάζουμε από το σάιτ της WWF, wwf.gr). Ηδη, στη σελίδα στο facebook (facebook.com/WWFGreece) πλήθος χρηστών έχουν «επισυνάψει» το δικό τους μήνυμα γι' αυτά που οι ίδιοι πιστεύουν ότι έχουμε χρέος να σώσουμε στον αγώνα μας για την προστασία του περιβάλλοντος - το δικό τους μήνυμα αισιοδοξίας. «Μπορούμε να σώσουμε την ηρεμία», έγραψε κάποιος. «Μπορούμε να σώσουμε την απόδραση». Τη γαλήνη, την αρμονία, τη σοφία, την αρχοντιά, την ανθισμένη αμυγδαλιά. Μηνύματα θα συγκεντρώνονται ώς τις 31 Μαρτίου, απλά ή εικονογραφημένα με μια φωτογραφία της ελληνικής φύσης.

Η εκστρατεία θα κορυφωθεί εκείνο το Σάββατο, οπότε στις 8.30 μ.μ. όλοι μας θα ενώσουμε τα μηνύματα και τις δυνάμεις μας και θα σβήσουμε τα φώτα για μία ώρα. Για πρώτη φορά η κίνηση δεν είναι απλά συμβολική. «Αυτό είναι το συνθηματικό μας για την επόμενη μέρα, που πρέπει να είναι μέρα συμμετοχής για την προστασία του περιβάλλοντος» λένε από το WWF Ελλάς. «Σας θέλουμε και πάλι κοντά μας. Ακόμα περισσότερο φέτος που η «Ωρα της Γης» στέλνει αποφασιστικό μήνυμα συμμετοχής και αισιοδοξίας για την ανάγκη προστασίας του περιβάλλοντος».

Από το 2007, στο Σίδνεϊ

Η δράση Ωρα της Γης, με στόχο την ευαισθητοποίηση κατά της κλιματικής αλλαγής, ξεκίνησε το 2007 στο Σίδνεϊ με πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση και της εφημερίδας The Sydney Morning Herald. Από τότε έχει εξαπλωθεί σε 5.251 πόλεις, αγγίζοντας 1,8 δισ. ανθρώπους σε 135 χώρες και 7 ηπείρους. Πρόκειται για το μεγαλύτερο σε εμβέλεια περιβαλλοντικό γεγονός στην ιστορία, που φέτος έχει σύνθημα «I Will If You Will» («Θα το κάνω, εάν εσύ το κάνεις»). Η φετινή εκστρατεία ενθαρρύνει τους ανθρώπους να μοιραστούν δημοσίως μέσω facebook, twitter και άλλων δικτύων αυτά που «τολμούν» να αλλάξουν, δεσμεύοντας τους ίδιους σε μια υπόσχεση και ταυτόχρονα τους φίλους, την οικογένεια, τους πελάτες ή τα μέλη τους σε μια πρόκληση.

Καμία βελτίωση στις μεγάλες λίμνες

Στις περισσότερες από τις 23 καταγράφεται μείωση των ποσοτικών και ποιοτικών οικολογικών χαρακτηριστικών τους

Του ΘΑΝΑΣΗ ΤΣΙΓΓΑΝΑ, Εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Ανέφικτος θεωρείται πλέον ο περιβαλλοντικός στόχος για καλή οικολογική κατάσταση των ελληνικών λιμνών το 2015, σύμφωνα με την Οδηγία 2000/60/ΕΚ. Οι περισσότερες από τις 23 μεγαλύτερες λίμνες της χώρας, για τις οποίες υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα, δείχνουν (με ελάχιστες εξαιρέσεις) μείωση των ποσοτικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών τους, ενώ όπου παρατηρείται βελτίωση των οικολογικών χαρακτηριστικών, είναι προσωρινή ή συγκυριακή. Σε καλύτερη κατάσταση από τις φυσικές λίμνες φαίνεται να είναι οι τεχνητές (φραγμαλίμνες).
Η έρευνα για το φυτοπλαγκτόν, την τροφική και οικολογική κατάσταση των λιμνών διεξάγεται στο Τμήμα Βιολογίας του ΑΠΘ από το 1984 και σύμφωνα με στοιχεία που παρέθεσε στην «Κ» η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος κ. Μαρία Μουστάκα-Γούνη: «Καμία από τις φυσικές λίμνες (Βεγορίτιδα, Βιστωνίδα, Βόλβη, Δοϊράνη, Ζάζαρη, Ισμαρίδα, Καστοριάς, Μεγάλη Πρέσπα, Μικρή Πρέσπα, Παμβώτιδα, Πετρών, Τριχωνίδα, Υλίκη, Χειμαδίτιδα) δεν παρουσίασε καλή οικολογική ποιότητα, κατά τη διάρκεια της έρευνας. Μόνο η Υλίκη παρουσίασε καλή ποιότητα νερού την περίοδο 2007-2008». Στη λίμνη Καστοριάς καταγράφηκε βελτίωση της ελλιπούς οικολογικής ποιότητας τη δεκαετία 1999-2008, που όμως δεν διατηρήθηκε. Κατά το 2010 και 2011 παρατηρήθηκαν έντονα φαινόμενα άνθισης κυανοβακτηρίων με συμμετοχή τοξικών ειδών.
Η κατάσταση στην άλλη αστική λίμνη της χώρας, την Παμβώτιδα, παραμένει ελλιπής μέχρι σήμερα με έντονα φαινόμενα άνθισης κυανοβακτηρίων. Η Βεγορίτιδα από το 1987 παρουσίασε διακυμάνσεις από τη μέτρια στην ελλιπή με πρόσφατες (2011) ενδείξεις βελτίωσης προς μέτρια κατάσταση. Η Βόλβη από το 1984 παρουσιάζει σταθερότητα στη μέτρια κατάσταση με τάσεις προς ελλιπή. Στη Βιστωνίδα έχουν καταγραφεί αναπτύξεις ανεπιθύμητων μικροοργανισμών και ελλιπής ποιότητα. Η διασυνοριακή λίμνη Δοϊράνη παρουσιάζει υποβάθμιση της ποιότητας μετά το 1996 και μετάβαση από τη μέτρια στην ελλιπή ποιότητα. Οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα παρουσιάζουν ελλιπή - κακή οικολογική ποιότητα. Η λίμνη Πετρών παρουσιάζει μέτρια-ελλιπή ποιότητα.
Η Μικρή Πρέσπα παρουσιάζει διακύμανση, από μέτρια έως ελλιπή ποιότητα. Μέτρια ποιότητα εμφανίζει και η Μεγάλη Πρέσπα, λίμνη μεγάλης σημασίας για τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη. Η πιο ρηχή λίμνη, η Ισμαρίδα (βάθος 1 μ.) παρουσιάζει ελλιπή ποιότητα παρά τη μοναδική βιοποικιλότητα που ακόμη διατηρεί. Και η βαθιά λίμνη της χώρας, η Τριχωνίδα χαρακτηρίσθηκε ως μέτριας ποιότητας.
Καλό οικολογικό δυναμικό
Οσον αφορά τις φραγμαλίμνες, όλες, πλην της Κερκίνης, εμφανίζουν γενικά καλύτερη ποιότητα. Στην κορυφή η λίμνη Ταυρωπού (Πλαστήρα), που σύμφωνα με τα δεδομένα του τμήματος Βιολογίας (1987-1988) ορίσθηκε υψηλής ποιότητας για τη μεσογειακή ζώνη στην Ευρώπη. Παρουσιάζει καλό οικολογικό δυναμικό με διακυμάνσεις ανάμεσα σε υψηλή και καλή ποιότητα και τάση για μέτρια κατά περιόδους. Οι φραγμαλίμνες Αισύμης, Θησαυρού, Πλατανόβρυσης και Πολυφύτου παρουσιάζουν διακυμάνσεις, από καλή έως μέτρια ποιότητα. Στον Μαραθώνα καταγράφηκε μέτρια οικολογική ποιότητα νερού το 2007. Από τις μετρήσεις προκύπτει «ότι η λειτουργία της κάθε φραγμαλίμνης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διαχείριση της οικολογικής ποιότητας με εργαλείο την ταχύτητα ανανέωσης των υδάτων».
«Τα νέα ερευνητικά δεδομένα της ομάδας μας, με ανάλυση των χρήσεων γης στις λεκάνες απορροής των λιμνών και δεικτών οικολογικής ποιότητας του νερού, δείχνουν ότι οι ελληνικές και εν γένει οι μεσογειακές λίμνες είναι περισσότερο ευαίσθητες στις γεωργικές και αστικές χρήσεις γης σε σύγκριση με λίμνες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης», τονίζει η κ. Μουστάκα. «Η αποκατάσταση των λιμνών μας μπορεί να είναι βιώσιμη σε πιο αυστηρά όρια περιβαλλοντικών παραμέτρων από αυτά της Β. Ευρώπης. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την ελληνική πραγματικότητα όπου υφίστανται πιέσεις και ο περιβαλλοντικός στόχος του 2015 θα παραμένει ανέφικτος».
Η ρύπανση στα ποτάμια δεν είναι εξ ολοκλήρου ελληνική υπόθεση
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Μείωση της ετήσιας απορροής των ελληνικών ποταμών ως επακόλουθο της πτωτικής τάσης των βροχοπτώσεων σε πολλές περιοχές του πλανήτη λόγω της κλιματικής αλλαγής παρατηρείται τα τελευταία 50-70 χρόνια.
Οι ετήσιες απορροές των ποταμών βοιωτικού Κηφισού, Σπερχειού, Ευήνου, Αχελώου, Αραχθου, Πηνειού και Αλιάκμονα εμφανίζουν ποσοστά ετήσιας μείωσης 0,3% μέχρι 2,4%, αλλά δεν διαφέρουν από την παρατηρούμενη μείωση σε λεκάνες άλλων χωρών. Το ζήτημα της ποσότητας, της ποιότητας, της ρύπανσης, της βελτίωσης των νερών στα ποτάμια της χώρας δεν είναι εξ ολοκλήρου ελληνική υπόθεση, επισημαίνουν οι επιστήμονες. Κι αυτό γιατί τα μεγαλύτερα ποτάμια μας πηγάζουν σε άλλες χώρες. Σχεδόν το 1/4 (13 km3/έτος) των επιφανειακών νερών της Ελλάδας προέρχονται από πηγές άλλων χωρών (Βουλγαρία, FYROM, Τουρκία). Από τους υδατικούς πόρους της χώρας διακρατικοί είναι οι ποταμοί Εβρος (με τους παραπόταμους Αρδα και Ερυθροπόταμο), Νέστος, Στρυμόνας, Αξιός και Αώος. Από αυτούς, μόνο για τον Αώο η Ελλάδα αποτελεί ανάντη χώρα και σ' αυτό το τμήμα του ο Αώος εμφανίζει την καλύτερη ποιότητα νερών.
Οι κύριες πηγές ρύπανσης στα ελληνικά ποτάμια, παραπόταμους και ρέματα εντοπίζονται στις γεωργικές δραστηριότητες (εντατική μη ορθολογική χρήση λιπασμάτων, ζιζανιοκτόνων, εντομοκτόνων) στα αστικά και όμβρια λύματα και στα βιομηχανικά απόβλητα. Τα νερά των ποταμών (και των λιμνών Δοϊράνης, Μικρής και Μεγάλης Πρέσπας) της Β. Ελλάδας επιβαρύνονται με τη ρύπανση που μεταφέρεται από τις γειτονικές χώρες.
Περισσότερο προβληματικός από άποψη ρύπανσης θεωρείται ο Αξιός και λιγότερο ο Νέστος και ο Στρυμόνας. Ο Αξιός ρυπαίνεται από βιομηχανίες της FYROM, αλλά και επί ελληνικού εδάφους (Κιλκίς). Στον Νέστο καταγράφεται ρύπανση που μεταφέρεται επί ελληνικού εδάφους λόγω της διέλευσής του από παράνομες χωματερές στη Βουλγαρία, ενώ για τον Εβρο τίθεται ζήτημα διακρατικής ρύθμισης μεταξύ Βουλγαρίας-Τουρκίας και Ελλάδας για την αντιμετώπιση των πλημμυρικών φαινομένων.
Υψηλό τίμημα
Ο Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος σε μήκος ελληνικός ποταμός μετά την πλήρωση της φραγμαλίμνης του Ιλαρίωνα (θ' αρχίζει να «γεμίζει» τον Ιούλιο και θα διαρκέσει ένα χρόνο), θα αποτελεί το μοναδικό υδάτινο οικοσύστημα της χώρας με τέσσερις διαδοχικές λίμνες σε τρεις νομούς. Πληρώνει ωστόσο υψηλό τίμημα γι' αυτήν την ιδιαιτερότητα, καθώς μετά τη Βέροια η ροή του σχεδόν μηδενίζεται και «αναγεννάται» έως τις εκβολές του στο Θερμαϊκό από παραποτάμους (π.χ. τάφρος 66) και τοπικά ρέματα.
Σύμφωνα με την Εκθεση του Εθνικού Κέντρου Περιβάλλοντος και Αειφόρου Αναπτυξης (2008) ο Ασωπός λόγω της ανθρωπογενούς ρύπανσης, ο Πηνειός Ηλείας, ο Λουδίας Θεσσαλονίκης, το ρέμα Σουλού της Πτολεμαΐδας και τμήμα του Αλφειού δεν πληρούν τις προϋποθέσεις για παραγωγή πόσιμου νερού έπειτα από επεξεργασία. Προβληματική, αν και εντός επιτρεπόμενων ορίων, είναι η ποιότητα των νερών του Πηνειού Θεσσαλίας, του Τιταρήσιου και του Κόσυνθου.
Παράδειγμα προς αποφυγή η Κορώνεια
Η λίμνη Κορώνεια της Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται ως το πιο υποβαθμισμένο, σχεδόν κατεστραμμένο, υδάτινο οικοσύστημα της Ελλάδας. Λόγω της ανικανότητας που έχουν επιδείξει επί 15 χρόνια κυβερνητικοί μηχανισμοί και τοπικοί φορείς διοίκησης να παρέμβουν αποτελεσματικά στη διαρκή υποβαθμισή της, αποτελεί οικολογικό όνειδος για τη χώρα.
Αν και προστατευόμενη από διεθνείς συμβάσεις και ρυθμιστικές πράξεις (σύμβαση Ramsar, δίκτυο Natura 2000, οδηγία Ε.Ε. για τις Ειδικά Προστατευόμενες Περιοχές,οδηγία ΕΟΚ για περιοχές Κοινοτικού Ενδιαφέροντος, σύμβαση Βαρκελώνης κ.ά.) είναι ευρωπαϊκό παράδειγμα προς αποφυγήν. Η Κομισιόν, αφού πρώτα απέσυρε την οικονομική της συμμετοχή στο σχεδιο ανασυγκρότησης του υγρότοπου, στη συνέχεια παρέπεμψε την Ελλάδα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Σε περίπτωση καταδικαστικής απόφασης η χώρα θα αναγκαστεί να καταβάλλει ημερησίως βαρύτατο πρόστιμο.
Το στρεβλό μοντέλο ανάπτυξης που εφαρμόστηκε στην περιοχή τις δεκαετίες '70 - '80 θεωρείται η αιτία του κακού: Δεκάδες βιομηχανικές και κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις χωρίς περιβαλλοντική μελέτη, ατιμωρησία περιστατικών ρύπανσης, αστικά λύματα, υπεράντληση υδάτων, αδυναμία εκτελεσης έργων προστασίας κ.ά. Είναι η μοναδική λίμνη στην οποία έχει καταγραφεί ο μαζικότερος θάνατος ψαριών (1995) και ο μαζικότερος θάνατος πουλιών (2004), ενώ οι ειδικοί τη θεωρούν το πιο απρόβλεπτο οικοσύστημα της χώρας.
«Η πρώην λίμνη Κορώνεια και η μετα-δημιουργηθείσα λίμνη Κάρλα αποτελούν δύο ξεχωριστά υδάτινα συστήματα με ραγδαίες μεταβολές και μαζικούς θανάτους πουλιών και ψαριών» επισημαίνει η αν. καθηγήτρια Βιολογίας του ΑΠΘ κ. Μαρία Μουστάκα. Στην Κορώνεια -τονίζει- η αποκατάσταση «άργησε μια μέρα». «Εδώ που φτάσαμε, η βιώσιμη λύση είναι η δημιουργία λίμνης με κατάλληλα χαρακτηριστικά σύμφωνα με τη φέρουσα ικανότητα της λεκάνης απορροής της και την ιστορία του πυθμένα της».